نام کتاب: تیر عکاسانه
نویسنده: کلمنت شرو
مترجم: بهاره احمدی
نشر: حرفه هنرمند
هنری کارتیه برسون از نامهای پرآوازهی دنیای عکاسیست. سالهای طولانی، کار با نشریات پرمخاطب همچون لایف و نشنالجئوگرافیک و البته مجموعهای بزرگ از آثاری شاخص چنین شهرتی برای او ساختهاست.
آثار او اما از نام او فراتر میروند .حتی اگر نامی از او نشنیدهباشید احتمالا در مجله یا کتابی، بیآنکه بدانید نگاهتان به عکسهای او افتادهاست. پرترههای گیرا و خاص او از شخصیتهای ادبی و هنری و ثبت وقایع مهم قرن گذشته آثار او را در گنجینهی تصاویر شاخصی که از قرن گذشته داریم قراردادهاست. برای آشنایی با این عکاس بزرگ منابع زیادی بر روی اینترنت وجود دارد اما کتابی که در ادامه به معرفی آن میپردازم منبعی جامع و دقیق درباره ی زندگی و آثار برسون است. مهم تر آنکه با ترجمهای روان و چاپی با کیفیت در اختیار خواننده ی فارسی زبان است.
تیر عکاسانه جامعترین کتاب حال حاضر در بازار نشر ایران است که به زندگی و آثار برسون میپردازد. در این کتاب از همهی وجوه زندگی و هنر برسون میخوانیم. تیر عکاسانه شامل زندگینامه، منتخب عکسها و تحلیل مختصری دربارهی روش کار عکاس بزرگ قرن است. همچنین با بررسی زیباشناسی آثار و تاثیر او در دنیای عکاسی، میفهمیم چرا او عکاس مهمی است، آنچنان که به او لقب «چشم قرن» دادهاند.
کتاب تیر عکاسانه شش بخش دارد. بخش اول به نام «سال های تکوین» درباره ی پیشینهی خانوادگی، کودکی و نوجوانی برسون است . در سال های کودکی و نوجوانی تلاشهای عکاسانهی برسون بیشتر معطوف به ثبت لحظات خانوادگی و سفر ها می شد:
«یک دوربین کداک براونی جعبهای ساده و ارزان مثل اکثر بچهها داشتم ولی فقط زمانی از آن استفاده میکردم که میخواستم آلبوم کوچکم را با خاطرات تعطیلات پر کنم.»
با وجود خانوادهی صنعتگر، برسون در همان نوجوانی به هنر علاقه نشان میداد و وقت خود را در کنسرتها، نمایشگاههای نقاشی و موزه میگذراند.نخستین هنری که برسون به آن روی آورد آنی نیست که با آن شناختهمیشود. او تحصیل را در رشتهی نقاشی آغاز کرد و تحت تاثیر سوررئالیستها بود. سالها بعد، او عکاسی را دوباره کشف کرد و این بار هرگز رهایش نکرد.
در فصل دوم با نام «کارتیه برسون عکاس» درباره ی برسونی میخوانیم که حالا با عزمی جزم عکاسی را به عنوان حرفه پذیرفتهاست. در کتاب دربارهی تاثیر بزرگی که فقط یک عکس بر برسون گذاشته میخوانیم. برسون با دیدن یک عکس از مارتین مونکاچی تصمیم جدی خود برای بازگشت به دنیای عکاسی را میگیرد. او دربارهی عکس و تاثیری که از آن گرفت چنین میگوید:
«این تنها عکسی است که تا این حد بر من اثر گذاشت. در این عکس چنان قدرت و چنان خودجوشیای، چنان سر زندگی و لذت و اعجازی وجود دارد که هنوز هم مرا خیره و مبهوت میکند. نهایت فرم، حس زندگی و ذوقی بیهمتا. این عکس جرقهایست که باروت درونم را آتش زد.»
فصل سوم کتاب دربارهی گرایش برسون به عکاسی خبری و ژورنالیستیست. اینکه چطور همکاری جدی او با نشریات و مجلات آغاز میشود. برای شناخت برسون نیاز است او را به عنوان یک خبرنگار مورد بررسی قرارداد، زیرا تمام هویت عکاسانهی برسون در گروی برسونِ ژورنالیست و خبرنگار قراردارد. او در هیچ ژانر دیگری عکاسی نکرد و حتی پرترههایش رنگ و بوی ژورنالیستی دارند. در این فصل به تفصیل درباره برسون و زندگی مطبوعاتی او میخوانیم. همچنین دربارهی میراث عظیم برسون، آژانس عکس مگنوم که هنوز یکی از معتبرترین مراجع عکاسی خبری در دنیاست.
فصل چهارم دربارهی نگاه برسون به عکاسی و شیوهی کار اوست. این فصل شاید مهمترین بخش کتاب باشد. تحلیل شیوهی کار و رویکرد یک هنرمند و به ویژه یک عکاس میتواند راهنمای خوبی برای شناخت بهتر آثار او باشد. در این کتاب با تحلیل ابزار و نگاه او میتوان شناخت دقیقی از برسون و ارتباط او با عکاسی بهدستآورد.در این فصل دربارهی اهمیت ویژهی دوربین لایکا برای برسون و اصرار او به عکاسی با نگاتیو سیاه و سفید میخوانیم.شاید مهمترین و شناختهشدهترین نقطه نظر زیباشناسانهی برسون ارائهی مفهوم لحظهی قطعیست. لحظهای که تمام عناصر تصویر به اوج خود میرسند. زمانی که تصویر در کاملترین حالت معنایی و فرمی خود قراردارد. در ادامهی فصل این مفهوم به بحث گذاشته میشود.
تیر عکاسانه کتاب مفیدیست برای علاقهمندان به عکاسی و عکاسان حرفهای. بسیاری از تصاویر آشنایی که بارها و بارها در رسانهها بازنشر شدهاند از جمله عکس وقایع مهم اجتماعی و تاریخی تا پرترهی هنرمندان را در این کتاب میبینیم.تصاویری که برسون آنها را دیده، ثبتکرده و به ما نشان میدهد.این کتاب با نگاهی جامع و دقیق توانستهاست اطلاعات و تحلیل جامعی از این عکاس بزرگ ارائه دهد.
تصاویر موجود در کتاب تمامی دورههای کاری برسون را شامل میشوند. پرترههای او از شخصیتهای هنری و ادبی همچون ترومن کاپوتی، سارتر، جاکومتی و… پرترههای ماندگاری هستند که بارها و بارها در نشریات و کتابها برای ارجاع به این شخصیتهای بزرگ هنری استفاده شدهاست.
نقاط قوت کتاب را میتوان ایجاز در متن و استفاده از تصاویری خاص و کمتر دیدهشده و ارائهی اطلاعات دقیق دانست. نویسنده کاری بیش از نوشتن یک زندگینامه انجامدادهاست. این کتاب را میتوان یک کتاب آموزشی نیز دانست. خصوصا بخش آخر کتاب موضوعات جالبی برای بحث و بررسی در اختیار میگذارد.از دیگر نکات مثبت کتاب به روز بودن آن است. نویسنده با دسترسی به تصاویر و منابع تحقیقی دست اول در همکاری با بنیاد برسون مجموعهای خاص از اطلاعات و تصاویر در این کتاب گردآوری کردهاست. همچنین تسلط نویسنده به موضوع و تحقیق علمی قابل تحسین است. نسخهی فرانسوی کتاب در سال 2008 منتشر شدهاست که در میان جدیدترین کتابهای منتشرشده دربارهی کارتیه برسون قرار میگیرد.
نویسنده : پوریا ممتازفر
